Wysoka jakość badań laboratoryjnych jest możliwa tylko wtedy, gdy zostanie zastosowane odpowiednie wyposażenie. Od specyfiki badań zależy, jaka aparatura znajdzie się w laboratorium. Niezależnie od profilu działalności, każde laboratorium powinno być wyposażone w nowoczesne sterylizatory laboratoryjne do odkażania narzędzi wielokrotnego użytku. Pipety, kolby, szalki czy mieszadła mogą być używane powtórnie pod warunkiem, że z ich powierzchni usuniemy bakterie, wirusy i drobnoustroje. Prawidłowe i skuteczne wyjałowienie może zapewnić tylko sterylizator laboratoryjny.
Sterylizatory laboratoryjne to urządzenia służące do odkażania narzędzi i naczyń używanych w laboratoriach. Klasyfikowane są jako sprzęt medyczny, i właśnie w tym sektorze są powszechnie stosowane. Sterylizatory parowe znajdują zastosowanie w szpitalach, przychodniach, gabinetach specjalistycznych oraz w branży zdrowie i uroda.
Budowa urządzenia została opracowana wiele lat temu, ale od momentu wynalezienia sterylizatora nastąpiło wiele zmian. Obecnie sterylizatory, znane również jako autoklawy, są zaawansowane technologicznie, ich sterowanie odbywa się za pomocą programatora, posiadają także zabezpieczenia elektroniczne oraz wyświetlacze, które pozwalają dokładnie śledzić przebieg procesu odkażania.
Sterylizatory laboratoryjne składają się z komory sterylizacyjnej wykonanej ze stali nierdzewnej w obudowie z tworzywa sztucznego. Front sterylizatora stanowią drzwi blokowane przez elektromagnes w celu zwiększenia bezpieczeństwa i zapobieżenia przypadkowemu otwarciu drzwi.
W komorze sterylizacyjnej odbywa się wyjaławianie przedmiotów za pomocą pary wodnej wprowadzonej do wnętrza pod ciśnieniem. W takich warunkach, czyli w temperaturze około 130 stopni giną bakterie, wirusy i drobnoustroje. Dla zwiększenia skuteczności sterylizacji, wybrane modele autoklawów posiadają funkcję tzw. frakcjonowanej próżni. Usunięcie drobinek powietrza sprawia, że odkażanie jest jeszcze bardziej precyzyjne.
Sterylizator laboratoryjny jest urządzeniem całkowicie zautomatyzowanym. Konieczny jest jednak ręczny załadunek, opróżnienie zawartości oraz kontrolowanie poziomu wody destylowanej używanej do tworzenia pary. Wewnątrz komory sterylizacyjnej znajduje się miejsce na kilka tacek, w zależności od wielkości autoklawu, na których umieszcza się przedmioty przeznaczone do sterylizacji bezpośrednio lub w opakowaniach. Po zakończeniu sterylizacji i suszenia, narzędzia można ułożyć w miejscu ich przechowywania. Przed sterylizacją należy się upewnić, czy przedmioty można sterylizować w autoklawie ciśnieniowo-parowym.
Sterylizator laboratoryjny jest dostosowany do wymogów współczesnych laboratoriów. Posiada kilka trybów pracy określających różną długość sterylizacji, w zależności od wielkości wsadu oraz właściwości powierzchniowych materiałów. Ponadto, sterylizatory laboratoryjne mogą być wyposażone w drukarki termiczne, które pozwalają prowadzić ewidencję sterylizacji. Wybrane modele posiadają też porty usb, za pomocą których można transferować dane cyfrowe dotyczące statystyk sterylizacji.
Sterylizatory laboratoryjne występują w 3 klasach sprawności. Najbardziej zaawansowane to sterylizatory ciśnieniowo-parowe klasy B. Ich najważniejszą cechą jest funkcja próżni frakcjonowanej, polegającej na usunięciu powietrza z powierzchni przedmiotów w komorze ciśnieniowej. Nawet niewielkie pęcherzyki powietrza na powierzchni materiału mogą być przyczyną niedokładnej sterylizacji, dlatego usunięcie ich za pomocą działającej sekwencyjnie pompy próżniowej powoduje, że wyjaławianie jest bardziej dokładne i spełnia europejskie normy w tym zakresie.
Autoklawy klasy B pozwalają na efektywną dezynfekcję narzędzi laboratoryjnych, medycznych, stomatologicznych, kosmetycznych oraz wyposażenia gabinetów. Pozostałe autoklawy obecne na rynku należą do klas S i N. Klasa S to segment pośredni. W autoklawach S nie można sterylizować przedmiotów o budowie kapilarnej np. rurek kapilarnych. Z kolei sterylizatory klasy N służą do sterylizacji najprostszych narzędzi i przedmiotów, gdzie nie wymagana jest wysoka sprawność odkażania.
W zależności od wielkości laboratorium, mogą być potrzebne sterylizatory laboratoryjne o różnych parametrach. Na rynku dostępne są modele o kilku wielkościach i pojemnościach. Najmniejsze to warianty 8-litrowe, następnie 12, 18, aż do sterylizatorów 22 litrowych. Te ostatnie, to solidne konstrukcje ważące nawet 60 kg, ale mogące pomieścić duże partie przedmiotów do odkażania. W przypadku dużych laboratoriów jest to rekomendowane rozwiązanie, bo pozwala usprawnić pracę i ograniczyć liczbę cykli sterylizacji w ciągu dnia. Każdy cykl to zużycie energii, dlatego optymalizacja tych procesów przekłada się wprost na oszczędności. Wybrane modele autoklawów posiadają funkcję podtrzymania temperatury po zakończeniu sterylizacji. Urządzenie nie musi wówczas pobierać dodatkowej energii do podgrzania komory od tzw. ?zera?.
Sterylizatory laboratoryjne powinny być utrzymywane w czystości, aby zwiększyć ich żywotność. Do regularnych zabiegów powinno należeć uzupełnianie wody destylowanej, bo tylko taka może być używana. Ponadto, co jakiś czas powinno się wykonać inspekcję uszczelek drzwi komory sterylizacyjnej. Niektóre modele autoklawów laboratoryjnych są wyposażone w myjki ultradźwiękowe, które umożliwiają dokładne wyczyszczenie narzędzi przed sterylizacją, co zmniejsza ryzyko dodatkowych zabrudzeń.
Sterylizatory laboratoryjne dopuszczone do sprzedaży w naszym kraju powinny spełniać europejski certyfikat CE oraz posiadać paszport techniczny i przegląd. Z tego względu warto zaopatrzyć się w sterylizator u sprawdzonego dostawcy, który oferuje sprzęt spełniający krajowe i unijne wymagania. Warto dodać, że sterylizatory to urządzenia bezpieczne pod warunkiem użytkowania zgodnie z zaleceniami producenta. Najczęściej wyposażone są w podwójne zabezpieczenie komory - elektroniczne i elektromagnetyczne. Otwarcie drzwi jest możliwe dopiero po zakończeniu dezynfekcji.
Dla większej pewności, co do jakości sterylizacji, w autoklawie powinno się przeprowadzać test sprawności Bowie & Dick. Sprawdza on ogólne działanie pompy próżniowej i prawidłową pracę całego urządzenia. Test może być przeprowadzany tylko w sterylizatorach przystosowanych do tego procesu, czyli podgrzania na kilka minut do temperatury 134 stopni. Test pozwala zdiagnozować, czy sterylizacja będzie skuteczna w odniesieniu do materiałów porowatych.
Warto nadmienić, że w zestawach ze sterylizatorami oferowane są tacki na narzędzia laboratoryjne oraz uchwyty do tacek. W czasie załadunku i opróżniania autoklawu należy upewnić się, czy wszystkie instrumenty laboratoryjne zostały wstępnie umyte i zdezynfekowane. Załadunek autoklawu musi się odbyć tylko w granicach dopuszczalnych przez producenta. Przeciążenie urządzenia może wpłynąć na jakość sterylizacji. Równie ważne jest odpowiednie, równomierne ułożenie narzędzi do sterylizacji tak, aby zachować stabilność autoklawu. W czasie opróżniania należy zachować ostrożność, ponieważ sterylizowane przedmioty mogą być jeszcze gorące.
Sterylizatory laboratoryjne to część dużej grupy autoklawów, które można zastosować wszędzie tam, gdzie wymagane jest wyjaławianie narzędzi, naczyń, pojemników, instrumentów, a nawet materiałów np. ręczników. Znajdziemy je w szpitalach, klinikach, przychodniach, gabinetach stomatologicznych, weterynaryjnych, salonach kosmetycznych, studiach tatuażu i piercingu.
